Η σύγχρονη ιατρική κινδυνεύει να χάσει μία από τις ισχυρότερες δυνάμεις της, αυτή του ανθρώπινου αγγίγματος. Ενώ οι τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν στον γιατρό «να δει» με όλο και μεγαλύτερη λεπτομέρεια το ανθρώπινο σώμα, την ίδια στιγμή φαίνεται να απομακρύνεται η ανθρώπινη προσέγγιση του ασθενούς, ο οποίος συχνά αντιμετωπίζεται ως ένα σύνολο στοιχείων και ηλεκτρονικών δεδομένων. Ο δρ Αβραάμ Βεργκίς, καθηγητής Θεωρίας και Πρακτικής της Ιατρικής και αντιπρόεδρος του Τμήματος Παθολογίας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, οραματίζεται ένα διαφορετικό μέλλον για την ιατρική περίθαλψη, στο οποίο οι τεχνολογικές καινοτομίες «παντρεύονται» με την παραδοσιακή σχέση γιατρού – ασθενούς. O διεθνώς αναγνωρισμένος συγγραφέας και γιατρός δρ Βεργκίς μιλάει στην «Κ» για την προσπάθειά του να αναβιώσει τη χαμένη τέχνη της φυσικής εξέτασης.
– Ποια είναι για εσάς η σημασία της φυσικής εξέτασης;
Πρώτα απ’ όλα η φυσική εξέταση αντιπροσωπεύει για μένα ένα θαυμαστό προνόμιο της ιατρικής. Οι άνθρωποι έρχονται σε εμάς τους γιατρούς και μας εμπιστεύονται πράγματα για τη ζωή τους που δεν θα έλεγαν στην οικογένεια ή στον πνευματικό τους, ενώ στη συνέχεια βγάζουν τα ρούχα τους και μας αφήνουν να εξετάσουμε το σώμα τους. Μας προσφέρουν το σώμα τους και μας επιτρέπουν να το διαβάσουμε σαν ανοιχτό βιβλίο. Αυτό είναι ένα προνόμιο που έχουν ελάχιστοι άνθρωποι στην κοινωνία. Αυτή η διαδικασία έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τελετουργίας. Ο ένας φοράει μια άσπρη ιατρική μπλούζα, ο άλλος μια χάρτινη ρόμπα, ενώ πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Και αυτή την τελετουργία την επιζητούν οι ασθενείς. Αν λοιπόν ως γιατρός δεν κάνεις σωστά και ολοκληρωμένα τη φυσική εξέταση, όχι μόνο μπορεί να σου διαφύγει μια προφανής διάγνωση, αλλά απογοητεύεις και τον ασθενή. Δεν μπορεί ο γιατρός να αντικαθιστά την ανθρώπινη επαφή με την οθόνη ενός υπολογιστή.
– Στον υπολογιστή όμως συχνά απεικονίζονται αποτελέσματα εξετάσεων και ευρήματα που το ανθρώπινο χέρι δεν μπορεί να ανιχνεύσει.
Δεν θέλω σε καμία περίπτωση να υποστηρίξω ότι το χέρι μου είναι καλύτερο από μια αξονική τομογραφία, γιατί δεν είναι. Ομως μόνο το χέρι μου μπορεί να δείξει πού πονάει το σώμα όταν το πιέζω. Πιστεύω λοιπόν ότι αυτά προορίζονται για να χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό. Στις ΗΠΑ, ένας από τους λόγους που οι δαπάνες για την ιατρική περίθαλψη ανέρχονται στο 20% του ΑΕΠ της χώρας είναι γιατί έχουμε εθιστεί στην τεχνολογία. Χαριτολογώντας λέω συχνά ότι μπορεί να έρθει κάποιος στο νοσοκομείο και να του λείπει ένα πόδι, αλλά κανένας δεν θα τον πιστέψει μέχρι να κάνει ακτινογραφία, αξονική ή μαγνητική. Το αστείο αυτό βέβαια δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Δεν εμπιστευόμαστε τα μάτια μας ακόμα και στα πιο προφανή πράγματα, και αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο.
– Δηλαδή, τι κινδύνους εγκυμονεί;
Μόλις ολοκληρώσαμε μία έρευνα στην οποία εξετάσαμε 100 περιπτώσεις ιατρικών λαθών εξαιτίας ανεπαρκούς φυσικής εξέτασης. Σε αρκετές περιπτώσεις οι επιπτώσεις ήταν σοβαρές και οδήγησαν σε καθυστερημένες διαγνώσεις, περιττή έκθεση σε ακτινοβολία ή ακόμα και περιττές χειρουργικές επεμβάσεις. Και όλα αυτά επειδή οι γιατροί παρέβλεψαν κάτι στη φυσική εξέταση ή στις περισσότερες περιπτώσεις η εξέταση απλώς δεν πραγματοποιήθηκε. Αρχισαν με ακτινογραφίες ή εργαστηριακές εξετάσεις και στην ουσία ποτέ δεν εξέτασαν τον ασθενή. Σήμερα οι γιατροί νιώθουν πιο άνετα με την αναπαράσταση του ασθενούς στον υπολογιστή παρά με τον ίδιο τον ασθενή. Για παράδειγμα, ένας ασθενής ήρθε στο νοσοκομείο με έντονο πόνο στον θώρακα και πριν το καταλάβει βρέθηκε να κάνει ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχογράφημα, παραλίγο θα του έβαζαν και καθετήρα στην καρδιά εάν τη δεύτερη μέρα από την εισαγωγή του μία νοσηλεύτρια δεν παρατηρούσε ένα εξάνθημα στη μία πλευρά του σώματός του. Τελικά, ήταν έρπης ζωστήρας και όχι καρδιακή προσβολή όπως είχαν υποθέσει οι γιατροί. Ενας άλλος ασθενής ήρθε στο νοσοκομείο με κοιλιακούς πόνους και ουδείς παρατήρησε ότι είχε περισφιγμένη κήλη στα γεννητικά όργανα, γιατί όλοι είχαν εστιάσει στην κοιλιά και κανένας δεν τον εξέτασε λεπτομερώς. Κάνουμε εξευτελιστικά λάθη, τα οποία δεν θα έπρεπε να γίνονται στις μέρες μας.
Τεχνική και επανάληψη
– Πώς μπορεί να αλλάξει αυτό, ειδικά σήμερα που η τεχνολογία «παίρνει» όλο και περισσότερες αρμοδιότητες από τα χέρια των γιατρών;
Η εκπαίδευση των νέων γιατρών στη διαδικασία της φυσικής εξέτασης είναι πολύ σημαντική. Μπορείς να διαβάσεις πώς παίζεται το τένις σε ένα βιβλίο ή σε μια ιστοσελίδα, αλλά αν δεν πας να παίξεις ο ίδιος ποτέ δεν θα μάθεις. Η τεχνική και η επανάληψη είναι που σε κάνουν ολοένα και καλύτερο. Ετσι και η φυσική εξέταση μαθαίνεται μόνον αν παρακολουθείς κάποιον να την εξασκεί ξανά και ξανά. Σήμερα, όμως, δυστυχώς, έχουν αρχίσει να εκλείπουν οι δάσκαλοι που έχουν τις γνώσεις να διδάξουν αυτή τη δεξιότητα.
– Τι είναι αυτό που κάνει την τελετουργία της φυσικής εξέτασης τόσο σημαντική για τον ασθενή;
Παρότι ο ασθενής έρχεται σε εμάς ως ενήλικος προς ενήλικο, είναι κάτι στην ασθένεια που ξυπνά τις βρεφικές του φοβίες και την ανάγκη του για αλληλεπίδραση με έναν ευγενικό άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να τον συμπονέσει και έχει την ικανότητα να επικοινωνήσει την ιδέα «μην ανησυχείς, ό,τι και να έχεις θα το ψάξουμε μέχρι τέλους. Θα το αντιμετωπίσουμε, είμαστε μαζί σε αυτό». Και αυτή την αίσθηση τη μεταφέρει με τον καλύτερο τρόπο η φυσική εξέταση. Στις ΗΠΑ παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια την άνθηση της εναλλακτικής ιατρικής, όπως η ρεφλεξολογία, η βοτανοθεραπεία ή ο βελονισμός. Πιστεύω ότι σε ένα μεγάλο βαθμό αυτή η τάση οφείλεται στο γεγονός ότι η δυτική ιατρική έχει γίνει τόσο συνεσταλμένη, μεταμοντέρνα και βασισμένη σε στοιχεία και αριθμούς, που τελικά δεν μπορούν να αναπτυχθούν ανθρώπινες σχέσεις. Οταν όμως κάποιος πάει στον βελονιστή ή τον ρεφλεξολόγο, νιώθει ότι κάποιος τον φροντίζει, τον ακουμπάει, του μιλάει, τον ακούει, του αφιερώνει χρόνο. Νομίζω ότι αυτό επιζητούν οι άνθρωποι από την ιατρική τους περίθαλψη. Κάτι τέτοιο, όμως, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να το εισπράξουν από κάποιο γιατρό και αυτό αποτελεί σημαντικό πλήγμα για την ιατρική.
Πηγή: Η Καθημερινή
